• Historia Pereł

        • Stare Perły powstały na gruntach nadanych 11 listopada 1558 roku Sebastianowi Porleinowi na prawie lennym. Wieś zasiedlili Polacy. Porlein nie założył w swych dobrach dworu i powstał on na 16 włókach dopiero w 1714 roku, gdy wieś przeszła w ręce skarbu. W 1772 roku majątek domeny państwowej w Perłach sprzedano von Boyenom, którzy w 1788 roku założyli na jego gruntach wieś Nowe Perły. Według spisu z 1858 roku wieś królewska Stare Perły posiadała 16 włók i 134 mieszkańców. W 1939 roku Stare Perły i Nowe Perły miały razem 325 mieszkańców. Urzędowo zwały się Alt- i Neu - Perswalde. W 1805 roku powstała w Nowych Perłach szkoła, która w 1853 roku posiadała 56, w 1935 roku zaś 84 uczniów. Była to szkoła dwuklasowa, z dwoma nauczycielami.



          Artykuł z "WĘGORZEWSKIEGO TYGODNIA" 27.02-04.03.2004 r.

          Wiejskie historie. Perły
          Lał gorzałkę w gardło
          Dawno, dawno temu w Prusiech żył sobie Sebastian Poerlein... Tak mogłaby się zaczynać niemal każda bajka, ale akurat Sebastian Poerlein byt postacią historyczną.
           
          Sebastian Poerlein sprawował urząd starosty labiawskiego i należał do jednych z większych posiadaczy ziemskich w powiecie węgoborskim. W 1558 r. między rzeką Ruda, wsią Brzozowo i gujskim lasem wymierzono 50 łanów ziemi, na nowy majątek szlachecki. W 1564 r. Poerlein otrzymał prawo zakupu dalszych 40 łanów. Na owych gruntach powstały nowe wsie.
          Skutki pijaństwa
          Próbę założenia wsi czynszowej starosta labiawski gdzieś ok. 1558 r. powierzył sołtysowi Albrechtowi Gorło, który miał obsadzić gospodarzami około 30 łanów, choć źródła historyczne wskazują, że tutejsze osadnictwo istniało już ok. 1550 r.
          Sołtys Gorło lał gorzałę w gardło (nonen onem po rosyjsku "gorło" to garło) i poprzez swoje pijaństwo sracił pieniądze oraz dokumenty należące do Poerleina. Musiał więc swoje 3-łanowe gospodarstwo sołeckie wraz z urzędem odsprzedać. Zakupili je Janik Masuch i Mikołaj Narko, którzy w 1585 r. spłacili ostatnią ratę
          Wówczas to w dokumentach wieś zapisano jako
          Hohenberge, choć pierwotnie dobra nazywano na cześć właściciela ziem Poerlen lub Porlein, później pojawiły się też Perlen, Perlswalde i Perły. W XVII w. Perły zostały ponownie majątkiem szlacheckim. Wieś należała do parafii w Węgielsztynie.
          Stare i nowe
          W XVIII w. utrwalił się podział na wieś królewską z 22 gospodarstwami oraz na folwark, położony na północ od osady. Dawną wieś zaczęto nazywać Starymi Perłami, natomiast folwark, który został dożywotnio wydzierżawiony Ottonowi von Boyenowi, stał się od 1772 r. samodzielną wsią, zwaną Nowymi Perłami. Spośród ośmiu gospodarzy czterech było potomkami emigrantów salzburskich, którzy odznaczali się m.in. wyznaniem kalwińskim, wyróżniającym ich spośród powszechnie panującego na Mazurach luteranizmu. Połączenie obu organizmów wiejskich nastąpiło w XX w, choć jesz w latach 50. XX w. zapisywano w dokumentach Stare Perły i Nowe Perły. W 1939 r. wieś liczyła 325 mieszkańców.

          Jerzy Marek Łapo